Gümrüklü Eşyaların Haczi

Bu yazımızda gümrüklerde yer alan malların haciz işlemleri ile haciz sonrası bu malları İcra/İflas dairelerinden satın alanların gümrük karşısındaki hukuki durumları incelenecektir.  Her ne kadar yazımızda halk arasında kullanılagelen “gümrüklü eşya/mal” terimini kullanacaksak da, burada aslında kastettiğimiz ve doğru olan hukuki kavram; “serbest dolaşımda olmayan eşyalardır.”  Gümrük Kanununun 74. Maddesine göre bir eşyanın serbest dolaşıma girmesi için; kanunen öndemesi gereken vergilerin tahsil edilmesi gerekmektedir. Bu yazımızda da gümrüklü mal ile kastedilen; Türkiye gümrük bölgesine gelmiş ancak henüz vergileri ödenmemiş eşyalardır.

Gümrüklü Eşyaların Haczi Mümkün müdür?

2004 Sayılı İcra ve İflas Kanununda gümrüklü eşyalar için icra, takip ve haciz işlemlerinin yapılamayacağını öngören bir madde bulunmamaktadır. İcra İflas Kanunundaki usul ve şartları sağlamak kaydıyla bu mallar üzerinde haciz tatbik etmek mümkündür. Dolayısıyla İcra ve İflas mevzuatımız bakımından eşyanın serbest dolaşımda olup olmamasının, diğer bir ifadeyle eşyanın gümrüklü olup olmamasının herhangi bir önemi bulunmamaktadır. Bu konudaki tek istisna gemilere ilişkin yapılan ihtiyati hacizlerdir. Ülkemiz; 02/03/2017 tarihli ve  6904 sayılı Kanunla, Gemilerin İhtiyati Haczine İlişkin Milletlerarası Sözleşmeye taraf olmuştur. Dolayısıyla gemilere ilişkin yapılacak ihtiyati haciz işlemlerinde öncelikle bu sözleşme hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.

Gümrüklü Eşyanın İcra Dairelerince Satışı  

İcra ve İflas hukumumuzda haczedilen eşyaların aynı şekilde alacaklıya teslim edilmesi gibi bir usul yer almayıp; haczedilen eşyalar satılarak, bu satıştan elde edilen tutarlar alacaklıya ödenmektedir. Gümrüklü malların satış işemi de İcra dairelerince kanunda yer alan açık arttırma veya pazarlık usulüne gerçekleştirilir ve elde edilen tutar alacaklıya teslim edilir. Peki gümrüklü eşyayı icra dairesinden satın alan kişi bu gümrüklü eşyayı nasıl ve hangi koşullarda teslim alabilecektir?

Gümrüklü Eşyayı İcra Dairelerinden Satışı Alan Kişinin Hukkuki Durumu ve Ödenmesi Gerekli Vergiler

                  Öncelikle belirtmemiz gerekir ki, gümrüklü mal icra dairesinden satın alınsa da bu mal henüz serbest dolaşımda sayılmamaktadır. Malın serbest dolaşıma girebilmesi için malın yeni sahibi bu eşyaya tekabül eden vergileri ödemeli ve eşyanın Türkiye’ye girişi için gerekli olabilecek diğer belgeleri temin etmelidir. Peki bu durumda vergiler hangi tutar üzerinden ödenecektir? Malın yurt dışından temini sırasında düzenlenen fatura bedeli üzerinden mi, yoksa icra dairesinden satın alınan tutar üzerinden mi? Bu konuya Gümrükler Genel Müdürlüğünün 2009/5 sayılı Genelgesinde net bir cevap verilmiştir. Bu genelge; “... henüz serbest dolaşımda olmayan ve alacak-borç ilişkisi nedeniyle haczedilen, daha sonra icraen satış sonucunda yeni sahibi tarafından serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmak istenen eşyanın gümrük vergisinin hesaplanmasında esas alınacak kıymeti, icraen satıştaki ihale bedeli değil, eşyanın 4458 sayılı Gümrük Kanununun 23 ila 31 inci maddelerine göre tespit edilen kıymetidir.”  hükmünü amirdir.

                  Bu duruma bir örnek vermemiz gerekirse; ithal edilen ve henüz serbest dolaşımda olmayan eşyanın fatura bedelinin 100.000,00 USD olduğunu ve bu malın icra dairesince 50.000,00 USD’ye ihale ile yeni alıcıya satıldığını ve bu eşyada %10 gümrük vergisi ile %1 KDV bulunduğunu düşünelim. Bu örneğimizde malı icra dairesinden satın alan kişi eşyayı teslim alabilmek için eşyanın fatura bedeli olan 100.000,00 USD’ye tekabül eden Türk Lirası üzerinden gümrük vergilerini ödemek zorudadır. Bu konularla ilgili ayrıntılı bilgiler Gümrükler Genel Müdürlüğünün 15.02.02/ 03646 ve 17.5.2002/10677 sayılı yazılarında yer almaktadır.

                  Bu örneğimizde sadece eşyanın serbest dolaşıma girebilmesi için gerekli vergilerin ödenmesi hususu irdelenmiş olup; bir eşyanın serbest dolaşıma girebilmesi için gerekli ticaret politikası önlemleri ile ithalat için öngörülen diğer işlemler hakkında bilgi verilmemiştir. Dolayısıyla icra dairesinden ihale yoluyla eşyayı satın alan kişinin mevzuatta yer alan bu diğer yükümlülükleri de yerine getirmesi gerekmektedir.               

Sonuç

                  Bu yazımızda genel olarak gümrüklü malların haciz işlemleri ve sonraki hukuki süreçler genel hatlarıyla incelenmiş olup; bu eşyaların haciz işlemleri; eşyanın özet beyan aşamasında olup olmaması, ithalat talebinin icraen satıştan önce veya sonra olması ve daha pek çok faktöre göre değişkenlik gösterebilmektedir. Bu süreçlerin eksiksiz tamamlanabilmesi için gümrük mevzuatına hakim kişilerce takip edilmesi önem arz etmektedir. Umagr olarak  İthalat, ihracat ve diğer tüm gümrük işlemlerinizde alanında uzman ekibimizle hizmet vermekteyiz.